Adudiddin El İci; tam adı Adudeddin Abdurrahman bin AHMED BİN ABDULGAFFAR EL-İCÎ EŞ-ŞAFİİ (d. 1281, İg, Fars – ö. 1355, Şebenkâre ?), İranlı kelamcıdır. Dönemin en büyük bilginlerinden ders aldı. Müderrislik ve kadılık yaptı. Sultaniye’de İlhanlı hükümdarı Ebu Said Bahadır Han’ın veziri Gıyaseddin Muhammed’in hocalığını üstlendi. Gıyaseddin’in desteğiyle kadi’l-kudat oldu. Şerh-i Muhtasar-ı ibn Hacib ile Fevaidul-Gıyasiye adlı yapıtlarını bu dönemde yazdı. Gıyaseddin Muhammed’in 1336’da öldürülmesinden sonra gittiği Şiraz’da gene bir yandan kadılık ve müderrislik yaparken, bir yandan da Şiraz hükümdarı Şeyh Ebu İshak’a adadığı el-Mevakif fi İlmi’l-Kelam adlı ünlü kelam kitabını yazdı. Muzafferi hükümdarı Mubarizeddin Muhammed’in 1353’te Şiraz’ı kuşatmasından bir süre sonra kentten ayrılarak Şebenkâre’ye gitti. Orada Melik Ardeşir tarafından Ardaymiyan Kalesi’ne hapsedildi. Arapça kaynaklarda burada öldüğünün belirtilmesine karşın, Farsça kaynaklarda Şiraz’a giden Şah Şüca’yı Şebenkâre dışında karşıladığı belirtilir.
İci, Mısır’da el-Ezher’de ve Tunus medreselerinde günümüzde de ders kitabı olarak okutulan en önemli yapıtı el-Mevakif fi İlmi’l-Kelam’m önsözünde kelamın, öğrenilip incelenmesi çok gerekli bir ilim olduğunu, Tanrı’nın varlığı, tekliği ve İslamın temeli olan peygamberliğin bu ilimle kanıtlanacağını belirtir. Kelam ilminde mantıktan yararlanması ve felsefecilerin düşüncelerini tartışma konusu yapması nedeniyle “akılcılığın zaferi” olarak nitelenen bu önemli kitabında imanı, “Her konuda peygamberi onaylamak” biçiminde tanımlar; iman konusunu tutuculuk ve aşırılıktan uzak, hoşgörülü bir bakışla irdeler. Öbür yapıtları arasında Tahkikü’t-Tefsir fi Taksiri’t-Tenvir, Risaletü’l-Vaziyeti’l-Adudiye, Akaidü’l-Adudiye, İşrakü’t-Tevarih, Risaletü’l-Ahlak sayılabilir.
kaynak:nkfu