Fatin Gökmen ve Kandilli Rasathanesi

Türkiye’de ilk rasathane 1881’de İstanbul’da Galatasaray Lisesi’nin içinde kuruldu. Rasathane’nin kurulmasına ön ayak olanların başında o çağın Maarif Nazırı Ali Fuat Bey vardı, Fuat Bey, sadrazamlardan Ali Paşa’nın oğludur. II. Abdülhamit zamanında, 1881 yılında, genç denecek yaşta bakanlığa getirilen Ali Fuat Bey, beş buçuk ay süren idaresi sırasında, kozmografya konuları ile uğraşacak, böyle bir tesisin kurulmasını gerekli buldu. Yalnız, o çağın idarecilerine, padişaha bunu kabul ettirmekte güçlük çekti. Tasarı üç buçuk ay Maarif Şûrası’nda tartışıldıktan sonra kabul edilerek ilk rasathane açıldı.

Bu ilk ve basit rasathanenin başına önceleri G. Cumberrie adında bir Fransız getirildi. Meşrutiyet devrine kadar, bu rasathane kozmografya konularından çok, meteorolojik olayları gözledi.

İstanbul’da bilim ve kozmografya konuları ile küçük çapta da olsa uğraşacak tam bir rasathaneyi ancak
Meşrutiyet yıllarında, 1910-1911’de, Fatin Hoca (Gökmen) kurabildi. Boğaziçi’nde Kandilli sırtlarındaki İcadiye Tepesi’n de kurulan bu rasathane, gene Fatin Hoca’nın çalışmaları ile, kozmografya ile ilgili konuları gözleyen, kendi çapında bir bilim yurdu haline geldi.

FATİN «HOCA» GÖKMEN (1877-1955)

Kandilli Rasathanesinin kurucusu olan, halk arasında «Marko Paşa» derecesinde ün kazanarak «Fatin Hoca» diye anılan Mehmet Fatin, Akseki’de doğdu. 78 yaşında İstanbul’da öldü. Önce Bayındır’da okudu, İstanbul’da Medrese öğrenimi yaptı, daha sonra Üniversite Fen Fakültesi’ne girdi. 1904’te Üniversiteyi bitirince önce Yüksek Öğretmen Okulu ile Halkalı Ziraat Okulu’nda matematik okuttu. Meşrutiyetten sonra, Üniversite’de astronomi ve yüksek matematik okutarak profesör oldu.

Fatin Gökmen 1910 – 1911 sıralarında kendi çalışmaları ile Kandilli Rasathanesi’ni kurarak, bu müessesenin başına geçti, yıllarca «Kandilli ve Fatin Hoca» kelimeleri basında, halk dilinde onun bu çalışmalarından dolayı yayılıp yerleşti.

Emekliye ayrıldıktan sonra, 1942’de milletvekili de seçilen Fatin Gökmen, iyi İngilizce bilirdi. Kozmografya ile astronomiye ait iki çevirisi, günlük gazetelerde, dergilerde mesleğiyle ilgili çeşitli yazıları vardır.

kaynak:nkfu