James Hutton Aslen NERELİ , kimdir , kaç yaşında ,biyografisi , hakkında Hayatı

James Hutton kimdir? James Hutton hayatı, biyografisi, çalışmaları, buluşları, eserleri hakkında bilgi.

James Hutton; (d. 3 Haziran 1726, Edinburgh – ö. 26 Mart 1797, Edinburgh), İskoçyalı jeolog, kimyager ve doğa bilimcidir. Jeolojinin temel ilkelerinden biri olan ve yerkabuğunun özelliklerini jeolojik zaman içinde gelişen doğal süreçlerle açıklayan bir örneklilik kuramını (üniformitaryanizm) geliştirmiştir.

Babası, kent yönetiminde de görev alan bir tüccardı. Hutton küçük yaşta babasını yitirmesine karşın yerel grammar school’da (orta dereceli üniversite hazırlık okulu) ve Edinburgh Üniversitesi’nde öğrenim görmeyi başardı. Daha o sıralarda kimyaya karşı büyük ilgi duyuyordu; bu nedenle asıl mesleğinin avukatlık olmasına karşın staj döneminde bile zamanının büyük bölümünü kimya deneylerine ayırıyordu. Bu dönemdeki temel uğraşı, arkadaşı James Davie ile birlikte kömür isinden amonyum klorür (nışadır) üretmenin yollarını aramaktı. Bu nedenle henüz bir yılını dolduramadan avukatlık stajını bırakarak kimyaya en yakın meslek olarak gördüğü tıp öğrenimine başladı. Üç yıl Edinburgh Üniversitesi’nde, iki yıl da Paris Üniversitesi’nde dersler aldıktan sonra Eylül 1749’da Holland’da tıp doktoru olarak mezun oldu.

Ama tıp mesleği fazlaca ilgisini çekmiyordu. Davie ile birlikte geliştirdiği ucuz nışadır üretimi yöntemi sayesinde yüklüce bir gelir elde eden Hutton, bu parayla İngiltere’de çiftçilik yapmaya karar verdi ve Berwickshire’ da küçük bir çiftlik satın aldı. Bu yıllarda tarım üzerine çalışmalara girişen Hutton, bir yandan da kayaçları ve akarsuların toprak ve kayaç yapısı üzerindeki etkilerini araştırdı. Çiftçilik bilgisini ilerletmek amacıyla zaman zaman çıktığı Avrupa gezileri sırasında kayaçlan ve mineralleri de inceledi.

Hutton, hem çiftlikten, hem de nışadır üretim atölyesinden iyi para kazanıyordu. 1765’te Davie ile birlikte yeni bir şirket kurdular. 1768’de mali durumu daha da iyileşince çiftçiliği bırakarak tüm zamanını bilimsel çalışmalarına ayırmak amacıyla Edinburgh’a yerleşti. Dönemin hızla gelişen bilim ve düşün yaşamının önde gelen adlarıyla ilişkiler kurdu, bu arada karbonik asidi bulan kimyager Joseph Black, deniz kuvvetlerinin ünlü taktikçisi John Clerk, fizikçi ve matematikçi John Playfair ve ekonomist ve filozof Adam Smith ile dost oldu.

Bu dönemde Hutton, yoğun bir biçimde okumaya başladı ve hemen hemen tüm bilimsel toplantılara katıldı. Kayaçları incelemek ve doğal süreçlerin bunlar üzerindeki etkilerini gözlemlemek amacıyla sık sık gezilere çıktı. Yazmalanndan ve yayımlanan birkaç yapıtından Hutton’ın pek çok konu üzerinde geniş bilgiye sahip olduğu anlaşılmaktadır. Ama onun bilime olan temel katkısı, 1785’te Edinburgh’daki Royal Socie-ty’ye sunduğu makalesinde ortaya attığı birörneklilik ilkesidir. Hutton yağmur, akarsu, gelgit ve yanardağ gibi doğal süreçlerin Yer’in gelişimi üzerindeki etkisine ilişkin olarak yıllarca sürdürdüğü çalışmalarının, gözlemlerinin ve tartışmalarının sonuçlarını topladığı bu makalesini 7 Mart 1785’te Joseph Black Royal Society’de okudu. Bu makale ve bir ay sonra bizzat Hutton’ın kendisinin sunduğu ikinci makale, 1788’de Royal Society tarafından Theory of the Earth; or an Investigation of the Laws Observable in the Composition, Dissolution and Restoration of Land upon the Globe (Yer Kuramı ya da Yer Üzerindeki Kara Parçalarının Birleşmesini, Ayrılmasını ve Yeniden Birleşmesini Etkileyen Yasalar Üzerine Bir İnceleme) başlığı altında yayımlandı.

Hutton’ın, jeolojik olguların gözlemlenebilir jeolojik süreçlere dayanılarak açıklanabileceği yolundaki görüşü (dönemin kuramlarına karşı olmakla birlikte) o zamana değin fazlaca ilgi görmemişti. Ama Royal Society’ye sunduğu iki makalesi jeolojide bir dönüm noktası oluşturdu ve jeoloji bir örneklilik kuramı üzerinde yükselen bir bilim dalı durumuna geldi. Hutton’ın kuramı, doğal süreçlerin uzun jeolojik çağlar boyunca Yer’in iç kesimlerinde ve yüzeyinde etkili olduğu ve Yer’i oluşturan değişik kayaçların birbirinden farklı süreçler sonunda ortaya çıktığı varsayımına dayanıyordu.

Hutton’ın düşünceleri dönemin kabul gören görüşleriyle karşılaştırıldığında çok şaşırtıcıydı. Ama daha beş yıl geçmeden ünlü İrlandalı kimyacı ve mineralog Richard Kirwan, 1793’te yaptığı bir konuşmada Hutton’ın kuramını ağır biçimde eleştirdi. Kirwan, Hutton’ın kanıtlarının çoğunu göz ardı ederek kayaçların okyanuslardaki minerallerin çökelmesiyle oluştuğu savma dayalı çökelme kuramını destekliyordu.

Hutton o sırada çok ciddi bir rahatsızlık geçirmişti, ama Kirwan’in eleştirileri üzerine, kuramını dayandırdığı kanıtları belgeleyen çalışmasını tamamlamaya girişti. İki ciltlik bu çalışmasını Theory of the Earth (Yer Kuramı) başlığı altında 1795’te yayımladı. Yapıtın üçüncü cildi ise Hutton’ın ölümü nedeniyle yarım kaldı. Tamamlanmamış elyazmalarının bir bölümü yıllar sonra yayımlandı.

Hutton’ın Yer’in tarihine ilişkin görüşleri, dönemin bu konuda kabul gören düşüncelerine tersti. Ayrıca çok karmaşık bir dille kaleme alınmıştı. Bu nedenle görüşleri büyük tartışmalara yol açtı. Yakın dostu olan ve jeolojik araştırma gezilerinde ona eşlik eden John Playfair, Hutton’ın ilkelerini özetleyen bir kitap yazarak bu görüşlerin daha açık olarak anlaşılmasını sağladı. Playfair, Illustrations of the Huttonian Theory of the Earth (1802; Hutton’ın Yer Kuramının Açıklanması) adlı bu kusursuz yapıtında kendi gözlemlerini de aktararak Hutton’ın kuramını daha da zenginleştirdi ve bir örneklilik kuramının yaygın kabul görmesini sağladı.

kaynak:nkfu

Etiketlerbiyografisi, hakkında Hayatı 0, James Hutton Aslen NERELİ, kaç yaşında, kimdir